Ο Νίκος Καββαδίας δεν βιοποριζόταν από την ποίηση... Έγραφε γιατί το αισθανόταν, γιατί ίσως γράφοντας ένιωθε σχεδόν τόσο ωραία όσο όταν ήταν στη θάλασσα και γνώριζε ακόμη ένα κομμάτι του κόσμου... Το "ιδανικός κι ανάξιος εραστής" είναι από τα πιο ωραία - αν όχι το ωραιότερο - ποιήματά του, γεμάτο με νόημα και ευαισθησία που εκφράζεται ακόμη και μέσα από ρεαλιστικές εικόνες...
Ήδη από τον τίτλο, είμαστε σε θέση να συλλάβουμε ένα τεράστιο νόημα, το πως μπορεί κάποιος να είναι ταυτόχρονα ιδανικός αλλά και ανάξιος για κάτι... Το να είσαι ιδανικός σημαίνει να είσαι φτιαγμένος γι'αυτό, να το κάνεις τελειότερα από τον καθένα, να ζεις γι'αυτό, και στην περίπτωση του Καββαδία να ζεις για να ταξιδεύεις, για να είσαι σίγουρος πως γνωρίζεις τον κόσμο όπως ακριβώς οι υπόλοιποι γνωρίζουν τους γείτονές τους, ίσως και καλύτερα! Το να είσαι ιδανικός σημαίνει να είσαι ΙΔΑΝΙΚΟΣ... Με όλη τη σημασία της λέξεως... Και η λέξη "εραστής" γεμίζει το τόσο σπουδαίο νόημα ακόμη παραπάνω...
Και το να είσαι ανάξιος? Το να είσαι ανάξιος για κάτι αποκλείει την περίπτωση να είσαι και ιδανικός γι'αυτό? Από προσωπική μου πείρα να σας πω πως δεν είναι έτσι, και καλά τα λέει άλλωστε και ο Μεγάλος Καββαδίας. Πόσες είναι οι περιπτώσεις που ξέρουμε ότι είμαστε ΙΔΑΝΙΚΟΙ για κάτι, αλλά κάποιος μας καθιστά ΑΝΑΞΙΟΥΣ για αυτό? Και η λέξη "ανάξιος" ίσως εμπεριέχει μια μικρή ειρωνεία ή μεταφορά αν θέλετε, ή τουλάχιστον έτσι το βλέπω εγώ! Γιατί δεν εννοεί ότι δεν το αξίζουμε, αλλά ότι τελικά δεν το καταφέρνουμε, δεν μας αφήνουν να το καταφέρουμε!
Να σας πω ένα απλό παράδειγμα... Αγαπώντας κάποιον, δεν το κάνουμε ιδανικά? Όταν αυτός ο κάποιος δεν μας θέλει στη ζωή του, δεν μας καθιστά ανάξιους να τον αγαπάμε? Και φυσικά το παράδειγμα του Καββαδία είναι ίσως πιο "σοβαρό" και με μεγαλύτερο νόημα, γιατί αναφέρεται σε ένα όνειρο ζωής... Γιατί γι'αυτές τις γαλάζιες θάλασσες ήταν ένας ιδανικός εραστής ο Καββαδίας, γι'αυτά τα ταξίδια και γι'αυτά τα λιμάνια... Και με τη λέξη "πάντα" τονίζεται η τραγικότητα της στέρησης και της παραίτησης από το όνειρο, αφού όπως αναφέρει "θα μείνει πάντα ιδανικός κι ανάξιος εραστής"... Ήδη από τον πρώτο στίχο λοιπόν εκφράζει το τεράστιο νόημα, μαζί και την τραγικότητα που κρύβεται σ'αυτό...
Και στη συνέχεια φυσικά έρχεται ένα από τα αποκορυφώματα - να μου επιτρέψετε να χαρακτηρίσω - του ποιήματος "και θα πεθάνω μια βραδιά σαν όλες τις βραδιές"... Και εδώ είναι που ενώ η πρώτη τεράστια σύλληψη του νοήματος έχει τελειώσει, αρχίζει μια ακόμη μεγαλύτερη! Πόσο μάταιη μπορεί να είναι η ιδανικότητα του καθένα όταν τελικά η ζωή δεν θέλει να μας επιτρέψει με τίποτα να πραγματοποιήσουμε το όνειρο...? Πόσο μάταιο μπορεί να είναι το ότι είμαστε φτιαγμένοι για κάτι, όταν αυτό το κάτι μας αφήνει πίσω? Τελικά, θα πεθάνουμε μια βραδιά σαν όλες τις βραδιές, δίχως απρόσμενα και εκπλήξεις, κι ούτε όπως το θέλαμε ή μας άξιζε... (χωρίς να θέλω να φανώ απαισιόδοξη!).
Θα αναχωρούν, όπως αναφέρεται στη συνέχεια του ποιήματος, εκατοντάδες πλοία και απλά θα τα βλέπει να περνούν και να φεύγουν χωρίς να σταθούν... Και είναι αλήθεια αστείο ενώ είσαι ο ιδανικός για κάτι, τελικά να μην μπορείς να το αποδείξεις σε κανέναν! Ούτε καν στον εαυτό σου... κι ας είσαι σίγουρος πως είναι έτσι... Άνθρωποι είμαστε...
Τελικά, θα πάψουμε κι οι ίδιοι να μιλάμε για όσα ονειρευόμασταν... Για τον Καββαδία είναι "μακρινά ταξίδια", για τον καθένα μας κάτι άλλο... Θα πάψουμε να το λέμε στους γύρω μας, στους "δικούς" μας, στον εαυτό μας... Κι όλοι θα νομίζουν πως τα 'χουμε ξεχάσει... Και μερικοί - για τον Καββαδία η "μάνα" του - ίσως ανακουφιστούν κι όλας! Και είναι τόσο εύκολο να αποκαλούν τα όνειρά μας "νεανική λόξα" , ιδιαίτερα όταν δεν μπορέσουμε να τα πραγματοποιήσουμε... Όμως συχνά ξέρουμε πως δεν είναι έτσι, τα όνειρα είναι ΟΝΕΙΡΑ, και είναι άδικο να είμαστε ανάξιοι γι'αυτά...
Και έρχεται ο τόσο μα τόσο αληθινός προτελευταίος στίχος να προεξοφλήσει μια δεδηλωμένη και αναμενόμενη κατάσταση, αυτή που προκύπτει όταν δεν είμαστε ικανοί να εξιλεώσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό...: "Αυτό το ανάξιο χέρι μου που τρέμει θα οπλιστεί, θα σημαδέψει... Κι άφοβα το φταίχτη θα χτυπήσει". Γιατί οι "αδύναμοι" άνθρωποι πολλές φορές εμφανίζουν τεράστια δύναμη σε "λάθος" στιγμές... Και γιατί - τονίζοντας για ακόμη μια φορά την έννοια της αναξιοσύνης- ο Καββαδίας δεν ξεχνά να αναφέρει πως στοιχίζει πολύ περισσότερο από όσο νομίζουμε η παραίτηση από όνειρα , από καταστάσεις για τις οποίες γεννηθήκαμε...
Τέλος, ο ποιητής διαλέγει να επισημάνει τη ματαιότητα της όλης ιστορίας ακόμη μια φορά , και στην τελευταία στροφή... "Θα 'χω ένα θάνατο ΚΟΙΝΟ και θλιβερό πολύ, και μια κηδεία ΣΑΝ ΤΩΝ ΠΟΛΛΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ τις κηδείες"... Αυτό θα είναι το τέλος κατά τον Καββαδία, που προκαλεί η εκούσια ή και ακούσια παραίτηση από αγώνες ζωής, ίσως και πριν καν αυτοί δοθούν...
*Είναι μάταιο να είμαστε ιδανικοί για κάτι, όταν ποτέ δεν πρόκειται να το ακολουθήσουμε...
Ήδη από τον τίτλο, είμαστε σε θέση να συλλάβουμε ένα τεράστιο νόημα, το πως μπορεί κάποιος να είναι ταυτόχρονα ιδανικός αλλά και ανάξιος για κάτι... Το να είσαι ιδανικός σημαίνει να είσαι φτιαγμένος γι'αυτό, να το κάνεις τελειότερα από τον καθένα, να ζεις γι'αυτό, και στην περίπτωση του Καββαδία να ζεις για να ταξιδεύεις, για να είσαι σίγουρος πως γνωρίζεις τον κόσμο όπως ακριβώς οι υπόλοιποι γνωρίζουν τους γείτονές τους, ίσως και καλύτερα! Το να είσαι ιδανικός σημαίνει να είσαι ΙΔΑΝΙΚΟΣ... Με όλη τη σημασία της λέξεως... Και η λέξη "εραστής" γεμίζει το τόσο σπουδαίο νόημα ακόμη παραπάνω...
Και το να είσαι ανάξιος? Το να είσαι ανάξιος για κάτι αποκλείει την περίπτωση να είσαι και ιδανικός γι'αυτό? Από προσωπική μου πείρα να σας πω πως δεν είναι έτσι, και καλά τα λέει άλλωστε και ο Μεγάλος Καββαδίας. Πόσες είναι οι περιπτώσεις που ξέρουμε ότι είμαστε ΙΔΑΝΙΚΟΙ για κάτι, αλλά κάποιος μας καθιστά ΑΝΑΞΙΟΥΣ για αυτό? Και η λέξη "ανάξιος" ίσως εμπεριέχει μια μικρή ειρωνεία ή μεταφορά αν θέλετε, ή τουλάχιστον έτσι το βλέπω εγώ! Γιατί δεν εννοεί ότι δεν το αξίζουμε, αλλά ότι τελικά δεν το καταφέρνουμε, δεν μας αφήνουν να το καταφέρουμε!
Να σας πω ένα απλό παράδειγμα... Αγαπώντας κάποιον, δεν το κάνουμε ιδανικά? Όταν αυτός ο κάποιος δεν μας θέλει στη ζωή του, δεν μας καθιστά ανάξιους να τον αγαπάμε? Και φυσικά το παράδειγμα του Καββαδία είναι ίσως πιο "σοβαρό" και με μεγαλύτερο νόημα, γιατί αναφέρεται σε ένα όνειρο ζωής... Γιατί γι'αυτές τις γαλάζιες θάλασσες ήταν ένας ιδανικός εραστής ο Καββαδίας, γι'αυτά τα ταξίδια και γι'αυτά τα λιμάνια... Και με τη λέξη "πάντα" τονίζεται η τραγικότητα της στέρησης και της παραίτησης από το όνειρο, αφού όπως αναφέρει "θα μείνει πάντα ιδανικός κι ανάξιος εραστής"... Ήδη από τον πρώτο στίχο λοιπόν εκφράζει το τεράστιο νόημα, μαζί και την τραγικότητα που κρύβεται σ'αυτό...
Και στη συνέχεια φυσικά έρχεται ένα από τα αποκορυφώματα - να μου επιτρέψετε να χαρακτηρίσω - του ποιήματος "και θα πεθάνω μια βραδιά σαν όλες τις βραδιές"... Και εδώ είναι που ενώ η πρώτη τεράστια σύλληψη του νοήματος έχει τελειώσει, αρχίζει μια ακόμη μεγαλύτερη! Πόσο μάταιη μπορεί να είναι η ιδανικότητα του καθένα όταν τελικά η ζωή δεν θέλει να μας επιτρέψει με τίποτα να πραγματοποιήσουμε το όνειρο...? Πόσο μάταιο μπορεί να είναι το ότι είμαστε φτιαγμένοι για κάτι, όταν αυτό το κάτι μας αφήνει πίσω? Τελικά, θα πεθάνουμε μια βραδιά σαν όλες τις βραδιές, δίχως απρόσμενα και εκπλήξεις, κι ούτε όπως το θέλαμε ή μας άξιζε... (χωρίς να θέλω να φανώ απαισιόδοξη!).
Θα αναχωρούν, όπως αναφέρεται στη συνέχεια του ποιήματος, εκατοντάδες πλοία και απλά θα τα βλέπει να περνούν και να φεύγουν χωρίς να σταθούν... Και είναι αλήθεια αστείο ενώ είσαι ο ιδανικός για κάτι, τελικά να μην μπορείς να το αποδείξεις σε κανέναν! Ούτε καν στον εαυτό σου... κι ας είσαι σίγουρος πως είναι έτσι... Άνθρωποι είμαστε...
Τελικά, θα πάψουμε κι οι ίδιοι να μιλάμε για όσα ονειρευόμασταν... Για τον Καββαδία είναι "μακρινά ταξίδια", για τον καθένα μας κάτι άλλο... Θα πάψουμε να το λέμε στους γύρω μας, στους "δικούς" μας, στον εαυτό μας... Κι όλοι θα νομίζουν πως τα 'χουμε ξεχάσει... Και μερικοί - για τον Καββαδία η "μάνα" του - ίσως ανακουφιστούν κι όλας! Και είναι τόσο εύκολο να αποκαλούν τα όνειρά μας "νεανική λόξα" , ιδιαίτερα όταν δεν μπορέσουμε να τα πραγματοποιήσουμε... Όμως συχνά ξέρουμε πως δεν είναι έτσι, τα όνειρα είναι ΟΝΕΙΡΑ, και είναι άδικο να είμαστε ανάξιοι γι'αυτά...
Και έρχεται ο τόσο μα τόσο αληθινός προτελευταίος στίχος να προεξοφλήσει μια δεδηλωμένη και αναμενόμενη κατάσταση, αυτή που προκύπτει όταν δεν είμαστε ικανοί να εξιλεώσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό...: "Αυτό το ανάξιο χέρι μου που τρέμει θα οπλιστεί, θα σημαδέψει... Κι άφοβα το φταίχτη θα χτυπήσει". Γιατί οι "αδύναμοι" άνθρωποι πολλές φορές εμφανίζουν τεράστια δύναμη σε "λάθος" στιγμές... Και γιατί - τονίζοντας για ακόμη μια φορά την έννοια της αναξιοσύνης- ο Καββαδίας δεν ξεχνά να αναφέρει πως στοιχίζει πολύ περισσότερο από όσο νομίζουμε η παραίτηση από όνειρα , από καταστάσεις για τις οποίες γεννηθήκαμε...
Τέλος, ο ποιητής διαλέγει να επισημάνει τη ματαιότητα της όλης ιστορίας ακόμη μια φορά , και στην τελευταία στροφή... "Θα 'χω ένα θάνατο ΚΟΙΝΟ και θλιβερό πολύ, και μια κηδεία ΣΑΝ ΤΩΝ ΠΟΛΛΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ τις κηδείες"... Αυτό θα είναι το τέλος κατά τον Καββαδία, που προκαλεί η εκούσια ή και ακούσια παραίτηση από αγώνες ζωής, ίσως και πριν καν αυτοί δοθούν...
*Είναι μάταιο να είμαστε ιδανικοί για κάτι, όταν ποτέ δεν πρόκειται να το ακολουθήσουμε...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου